Dit is één van de weinige keren dat er een tegengesteld belang in het familiebedrijf ontstaat. Want elke euro die ouders meer voor de overdracht willen ontvangen, betekent een euro hogere financiering voor de opvolger. Ouders en opvolger(s) bepalen overigens samen de hoogte van de overnamesom. Dus niet de Belastingdienst, bank, taxateur of adviseur.

Als in de maatschapsakte of vennootschapsakte het overnamerecht voor de opvolger is opgenomen, is vrijwel altijd ook opgenomen hoe de overnamesom bepaald moet worden. Er zijn namelijk verschillende manieren om dit te doen en de gekozen methode kan grote gevolgen hebben voor zowel de ouders als de opvolger.

Waarde economisch verkeer

Dit is de marktwaarde van het bedrijf: het bedrag dat een onafhankelijke derde partij bereid zou zijn te betalen. Vaak schakel je een taxateur in om de waarde van het onroerend goed te bepalen. Voor de waarde van de roerende goederen (zoals machines, vee en voorraden) neem je vaak de boekwaarde. Bij grote afwijkingen tussen boekwaarde en marktwaarde van roerende goederen kan een taxateur ook de waarde van de roerende goederen bepalen. Een overnamesom tegen de waarde economisch verkeer geeft de minste discussie in de familie. Ouders ontvangen immers een bedrag dat ze ook zouden ontvangen als zij het bedrijf aan een willekeurige derde zouden verkopen. Een bedrijfsoverdracht tegen waarde economisch verkeer past het beste bij hoog renderende bedrijven met een relatief lage waarde aan bedrijfsmiddelen.

Juist lonende exploitatie

Er zijn ook bedrijven die wat minder renderen of waarbij de over te dragen bedrijfsmiddelen (met name bij bedrijven met grond en productierechten) een hoge waarde vertegenwoordigen. Als de overname plaatsvindt tegen waarde economisch verkeer, kan de opvolger de lasten van de financiering wellicht niet opbrengen. Om die reden wordt dan de juist lonende exploitatie genomen voor de vaststelling van de hoogte van de overnamesom. Deze benadering richt zich op de winstgevendheid van de onderneming en wat een redelijke opbrengst zou zijn om de onderneming rendabel voort te zetten. Dit kan een lagere waarde opleveren dan de waarde in het economisch verkeer en is aantrekkelijk voor de kinderen die het bedrijf overnemen. Het gevolg hiervan is vrijwel altijd een schenking in fiscale zin. Schenken ouders ondernemingsvermogen aan hun kind(eren)? Dan is deze schenking met een beroep op de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) onder voorwaarden vrijgesteld van schenkbelasting.

Als de bedrijfsopvolger wordt bevoordeeld bij de vaststelling van de overnamesom, neem je vaak een vervreemdingsbeding op. Beoordeel daarbij wel eerst hoe hoog de bevoordeling is. Als dit een relatief klein bedrag is of als de andere kinderen vanuit het privévermogen van ouders gecompenseerd kunnen worden, is een vervreemdingsbeding vaak niet nodig. 

Oudedagsvoorziening van ouders

Bij een bedrijfsovername met de methode van de juist lonende exploitatie is het van belang dat de oudedagsvoorziening van de ouders gewaarborgd blijft. Een bedrijfsoverdracht is voor ouders normaal gesproken hun laatste kans om hun oudedagsvoorziening te waarborgen. Is de vastgestelde waarde bij juist lonende exploitatie lager dan wat de ouders nodig hebben voor hun pensioen? Dan levert dat uitdagingen op en moeten ouders en opvolgers met elkaar in gesprek over de ontstane situatie. Zij moeten op een andere manier tegen het bedrijf en de bedrijfsovername aankijken en zoeken naar oplossingen. Die oplossingen kunnen zeer confronterend zijn: van het aanpassen van de  bedrijfsvoering tot het verminderen van de oudedagsvoorziening of het helemaal afzien van een bedrijfsovername. 

Is de waarde bij juist lonende exploitatie hoger dan wat ouders nodig hebben voor hun oudedagsvoorziening? Dan is het vooral de vraag hoe de ouders hiermee omgaan. Denk bijvoorbeeld aan schenken aan andere kinderen of het verbeteren van de oudedagsvoorziening door beleggingen in privé. Zij kunnen er uiteraard ook voor kiezen te herinvesteren in het bedrijf.

Zorgvuldige afweging

Het bepalen van de overnamesom bij bedrijfsoverdrachten binnen een maatschap of vof vraagt om een zorgvuldige afweging van de belangen van zowel ouders als kinderen. Het is belangrijk dat alle partijen goed worden geïnformeerd en dat je een duidelijke strategie ontwikkelt om zowel de continuïteit van het bedrijf als de financiële zekerheid van de ouders te waarborgen. Professioneel advies van een overnamespecialist is hierbij onmisbaar. Met de juiste aanpak kan een bedrijfsoverdracht niet alleen succesvol, maar ook voor beide generaties voordelig en plezierig zijn. 

Meer weten?

ABAB is graag van betekenis. Door kennis te delen, advies te geven en te zorgen voor inzicht. Wil je meer weten over waardebepaling bij bedrijfsoverdracht? Neem dan contact op met René van der Heijden, senior bedrijfsadviseur, via telefoonnummer 06-47358783 of stuur René een mail.