Systemen binnen het familiebedrijf

Vergeleken met ‘gewone’ bedrijven kent het familiebedrijf één extra systeem: naast het grotendeels losstaande bedrijfs- en eigendomssysteem is er het familiesysteem, dat overlapt met beide andere systemen.

Het bedrijfssysteem van een ‘gewoon’ bedrijf is gebaseerd op het realiseren van taken, is extern georiënteerd en legt de nadruk op prestatie en resultaten. In het familiesysteem (van familiebedrijven) overlappen de systemen elkaar meer en zijn ze afhankelijk van elkaar. Het familiesysteem is meer intern georiënteerd en hecht grote waarde aan langdurige loyaliteit en zorg voor familieleden. Daarnaast is het veelal een conservatievere structuur, gericht op het houden van evenwicht binnen de familie.             

Dit extra systeem zorgt er ook voor dat er binnen een familiebedrijf meer rollen zijn dan bij een ‘gewoon’ bedrijf.

Het kan dus gebeuren dat dezelfde persoon op verschillende momenten vanuit een andere rol moet communiceren. Een meewerkend familielid kan - naast zijn persoonlijke rol – nog drie rollen hebben: familielid, eigenaar en manager. Als familielid is hij het meest betrokken bij het welzijn van en de eenheid binnen de familie, als eigenaar geïnteresseerd in het rendement op de investering en als manager werkt hij aan de operationele doelen van de onderneming.

Conflicten binnen familiebedrijven

De meeste conflicten binnen familiebedrijven worden veroorzaakt door de verschillende systemen en de verschillende rollen binnen de onderneming:

1. Systeemdominantie
2. Rolonduidelijkheid
3. Rolverwarring

Systeemdominantie

Op het moment dat één systeem de overhand krijgt, leidt dit snel tot problemen. Als het bijvoorbeeld binnen de familie normaal is dat er zestig uur per week wordt gewerkt en men dit ook ‘oplegt’ aan andere medewerkers, kan dit leiden tot ongewenste conflicten. Ook kunnen familieconflicten/-belangen doorwerken in de onderneming. Bijvoorbeeld als er gelden nodig zijn binnen de familie en deze worden onttrokken aan het bedrijf. Medewerkers en andere eigenaren kunnen hier heel anders tegenaan kijken.

Ook als bijvoorbeeld de bedrijfsrol de overhand neemt, kan dit problemen opleveren. Als de onderneming alleen kiest voor de beste persoon op een specifieke plaats, kunnen familieleden zich tekortgedaan voelen. Andersom komt het ook voor: familieleden krijgen mooie posities binnen het bedrijf met hoge beloningen. Dat leidt soms tot een conflict met het (niet familie) management die zijn doorgroeimogelijkheden ziet verdampen.

Rolonduidelijkheid

De tweede oorzaak, rolonduidelijkheid, ontstaat als het niet duidelijk is vanuit welke rol een persoon die onderdeel is van verschillende systemen, handelt en spreekt. Vaak is een directeur van de onderneming immers ook de aandeelhouder en vader of moeder van enkele werknemers.

Als kind van de baas moet je je extra bewijzen als de bedrijfsrol domineert of werknemers voelen zich tekort gedaan als de familierol overheerst en u uw zoon of dochter een mooie baan ‘geeft’.

Rolverwarring

De laatste conflictbron is rolverwarring. Hiermee bedoelen we dat een lid van het ene systeem zich bemoeit met het andere systeem. Een voorbeeld: een familielid (geen eigenaar en niet werkzaam binnen het bedrijf) vindt dat haar zoon een baan moet krijgen binnen het bedrijf. Of: een oud-directeur die zich nog regelmatig bemoeit met de gang van zaken. Frustratie door rolverwarring kan de familieverhoudingen fors verstoren en leiden tot grote conflicten binnen de verschillende systemen.

Hoe kunt u conflicten voorkomen?

Goede communicatie, zowel tussen familieleden als met andere betrokkenen binnen het bedrijf, kan conflicten voorkomen.

Helaas zien we juist bij familiebedrijven vaak dat het schort aan goede communicatie. Familieleden willen niet ingaan op familiezaken en familieproblemen en er worden veel onderwerpen verzwegen om ego’s niet te krenken of om ‘geen slapende honden wakker te maken’.

Enkele tips voor een betere communicatie:

• Luister naar elkaar, begrijpt u wat er wordt bedoeld?
• Communiceer concreet en maak duidelijk vanuit welke rol (of vraag ernaar)
• Durf feedback te geven en te vragen
• Sta open voor nieuwe ideeën en heb aandacht
• Heb een open houding
• U hoeft het niet altijd met elkaar eens te zijn
• Blijf bij het onderwerp
• Kijk of u kunt helpen
• Denk aan uw lichaamstaal
• Laat een derde (familieadviseur) meekijken.

Meer informatie of advies?

Wij hebben veel ervaring met werken voor en met familiebedrijven. Onze corporate finance adviseurs adviseren u graag. Neem voor meer informatie contact op met Rob van Boxtel, senior corporate finance adviseur, via telefoonnummer 013-4647231 of stuur Rob een e-mail.