Controleer de rechthebbende(n)

Bij het maken van een werk zijn vaak meerdere personen betrokken. Dat zijn niet alleen ontwerpers, maar ook uitvoerders, producenten, toeleveranciers en opdrachtgevers. Al deze partijen leveren een bijdrage aan het uiteindelijke resultaat. Voor de vraag aan wie het auteursrecht toekomt, bestaan enkele algemene regels. 
De hoofdregel is dat de maker van een werk auteursrechthebbende is. Hierop bestaan in de Auteurswet diverse uitzonderingen, waarbij de verhouding tussen werkgever en werknemer een in de praktijk veelvoorkomende uitzondering is. Wordt bijvoorbeeld software in dienstverband gemaakt, dan wordt de werkgever als maker en dus auteursrechthebbende aangemerkt. Het maken van de software moet dan wel (mede) binnen de arbeidstaak van de werknemer vallen. Ondanks deze wettelijke regeling is het aan te bevelen dat de werkgever een regeling in de arbeidsovereenkomst opneemt waarin het auteursrecht door de werknemer aan de werkgever wordt opgedragen.

In de verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer ligt het auteursrecht op bijvoorbeeld de software in principe bij de opdrachtnemer als maker van de software. Het feit dat de opdrachtgever de volledige ontwikkelingskosten draagt of dat de software maatwerk is dat specifiek is toegesneden op de wensen en eisen van de opdrachtgever, doet hier niets aan af. Zonder nadere afspraken blijven de auteursrechten bij de opdrachtnemer.

Als een werk door meerdere makers gemaakt is en daardoor op te splitsen is, dan komt het recht toe aan de afzonderlijke makers. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een geïllustreerd boek. De illustrator, de grafisch ontwerper en de schrijver hebben allen een afzonderlijk auteursrecht op hun eigen bijdrage. Wilt u de illustraties gebruiken voor een andere toepassing? Dan moet u daarvoor allereerst de illustrator benaderen. Wilt u het hele boek opnieuw uitgeven, dan heeft u de toestemming van alle betrokkenen nodig.

Bij de overdracht van auteursrechten is het belangrijk dat de overdragende partij ook de daadwerkelijk rechthebbende is. Advies is dan ook om dit vooraf te controleren, zodat het risico op geschillen tussen partijen en/of derden in dit kader zo veel mogelijk worden beperkt. 

Zorg voor schriftelijke vastlegging

In de Auteurswet is bepaald dat het auteursrecht alleen kan worden overgedragen met behulp van een akte (een schriftelijke overeenkomst). Zonder een dergelijke akte slaagt een overdracht niet.

In de praktijk blijkt dat de akte vaak vergeten wordt en dat een ander dan werd vermoed auteursrechthebbende van (gedeelten van) het auteursrecht is. Ook gaat het soms fout bij de compleetheid van de rechten die worden overgedragen. Dat komt omdat het auteursrecht vatbaar is voor een gedeeltelijke overdracht. Een auteursrecht op alleen de broncode omvat immers minder dan wanneer ook de rechten op bijvoorbeeld documentatie en ontwikkelomgevingen van de ene partij overgaan naar de andere partij. Hoe zit het met het auteursrecht op toekomstige versies van de software? En is er afgesproken dat naast de overdracht van het auteursrecht, de software feitelijk aan de verkrijgende partij ter beschikking wordt gesteld? Een en ander betekent dat een correcte overdracht van het auteursrecht nogal wat voeten in de aarde kan hebben.

Specificeer wat er wordt overgedragen

Een ander belangrijk punt bij overdracht van auteursrecht is het duidelijk specificeren van hetgeen dat wordt overgedragen. Welke rechten worden er specifiek overgedragen en welke rechten blijven achter? Een duidelijke specificatie door middel van schriftelijke vastlegging in de overeenkomst van overdracht, beperkt de risico’s op toekomstige discussies.

Het is mogelijk om álle auteursrechten over te dragen, maar partijen kunnen er ook voor kiezen om bijvoorbeeld enkel het exploitatierecht voor een boekenuitgave over te dragen. Hetzelfde geldt voor het territoir: draagt de maker de auteursrechten wereldwijd over, of slechts voor een bepaald gebied? Partijen kunnen daarnaast ook afspraken maken over het object van de overdracht. Misschien wil de maker wel de auteursrechten op een tekst overdragen, maar niet de rechten op de door hem gemaakte illustraties. Kortom: het duidelijk specificeren van hetgeen wordt overgedragen, is een essentieel onderdeel van de overeenkomst van overdracht.

Persoonlijkheidsrechten maker

De maker van een werk heeft niet alleen een zakelijk belang bij het exploiteren van zijn werk en/of het beschermen tegen namaak, hij heeft ook een persoonlijke band met zijn werk en daarmee een immaterieel belang. In de Auteurswet zijn een aantal bepalingen opgenomen om dit belang en de reputatie en integriteit van de maker te beschermen. De belangrijkste daarvan zijn het recht op naamsvermelding, het recht om zich onder omstandigheden te verzetten tegen wijzigingen in het werk en het recht zich te verzetten tegen verminking of aantasting als dit nadeel kan toebrengen aan de eer of naam van de maker. De persoonlijkheidsrechten zijn, in tegenstelling tot de exploitatierechten, niet overdraagbaar. Bij overdracht van de auteursrechten, blijven de persoonlijkheidsrechten bij de maker. Wel kan de maker afstand doen van de eerste twee hiervoor genoemde rechten: het recht op naamsvermelding en het recht op verzet tegen wijzigingen. Dat betekent dat de maker toezegt deze rechten niet uit te zullen oefenen. Het is verstandig dit schriftelijk vast te leggen.

Inventariseer risico’s en beperkingen

Ander belangrijk punt bij de overdracht van auteursrechten is het vooraf inventariseren van de eventueel aan de overdracht klevende risico’s en beperkingen. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarbij de maker van een werk zich heeft gebaseerd op de auteursrechtelijk beschermde werken van anderen, maar ook aan een situatie waarbij de overdragende partij de auteursrechten reeds aan anderen in licentie heeft verstrekt en/of heeft verpand. Dergelijke situaties brengen risico’s en beperkingen met zich mee die kunnen leiden tot discussies en geschillen. 

Let op regelgeving Wet auteurscontractenrecht

Sinds 1 juli 2015, met de invoering van de Wet auteurscontractenrecht, gelden in Nederland speciale regels om de contractuele positie van auteurs en uitvoerende kunstenaars ten opzichte van hun uitgevers of producenten te versterken. Zowel auteurs als uitvoerende kunstenaars kunnen een beroep doen op deze (aanvullende) regels. In die wet is onder andere een aantal aanvullende rechten toegekend aan 'natuurlijke makers' die auteursrechten ter exploitatie overdragen aan een ander. Zo heeft de maker recht op een (contractueel vastgelegde) billijke vergoeding en op een aanvullende billijke vergoeding als bijvoorbeeld zijn uitgever of producent overgaat tot een vorm van exploitatie die bij het sluiten van het contract niet voorzien was. Dat geldt ook als het werk een onverwacht groot succes is en de aanvankelijk overeengekomen vergoeding niet meer in verhouding staat tot de opbrengst voor de exploitant: de ‘bestsellerbepaling’. Ook heeft de maker het recht het contract geheel of gedeeltelijk te ontbinden als degene aan wie hij zijn recht heeft overgedragen zijn werk niet voldoende of niet langer exploiteert (non usus-regel). Bij de overdracht van auteursrechten is het belangrijk dat u op de hoogte bent van het bestaan van deze rechten. Het is namelijk niet mogelijk om in de overeenkomst af te wijken van dergelijke bepalingen.

Wat kan ABAB Legal voor u betekenen?

ABAB is graag van betekenis. Door kennis te delen, advies te geven en voor inzicht te zorgen. De juristen van ABAB Legal hebben uitgebreide kennis en ervaring op het gebied van ICT-recht (waaronder intellectueel eigendom), en kunnen u bijstaan bij het maken van goede contractuele afspraken en overdrachtsaktes. Voor meer informatie of advies over auteursrecht kunt u contact opnemen met Niels Ista, jurist ICT- en privacyrecht, via telefoonnummer 0165-531330 of stuur Niels een mail.