In het kort

• Zorgboerderijen sluiten aan bij de toekomst van zowel de agrarische als de zorgsector.
• Ruim 60% van de zorglandbouwbedrijven heeft een omzet lager dan €250.000.
• Personeelsbeleid, bekostiging en administratieve lasten zijn belangrijke uitdagingen.
• Een zorgvuldige voorbereiding is noodzakelijk om te bepalen of een zorgboerderij bij jou past.

Zorgboerderijen passen in het zorgaanbod

Steeds meer agrarische ondernemers starten nieuwe initiatieven naast hun bestaande bedrijfsactiviteiten. Horeca, recreatie en zorg zijn voorbeelden van sectoren waar de belangstelling groeit. Tegelijkertijd staat de zorgsector voor grote uitdagingen: een stijgende zorgvraag, oplopende kosten en een tekort van zo’n 67.000 medewerkers. Als er niets verandert, zal in 2040 door de vergrijzing één op de drie werknemers in de zorg werken.

De toekomst van de zorg vraagt om nieuwe perspectieven. Hoe houden we mensen zo lang mogelijk gezond en zelfredzaam? Dit begint bij zaken als een geschikte woning, gezonde voeding, een sociaal netwerk en zinvolle dagbesteding. Zorgboerderijen sluiten hier naadloos op aan. Ze bieden een rustige, groene omgeving waarin verschillende doelgroepen zorg kunnen ontvangen, zoals mensen met dementie, jongeren met psychische problemen of schoolverlaters.

Meer aandacht voor leefomgeving

Een toekomstbestendige zorgsector vraagt om meer aandacht voor de leefomgeving. Dit sluit aan bij de principes van de ‘Blue Zones’: gebieden waar mensen langer en gezonder leven. Volgens Rabobank speelt de gemeenschap hierin een sleutelrol. Brede welvaart – waarin zorg, overheid, bedrijven en burgers samenwerken – is essentieel voor een vitale samenleving in 2040. Zorgboerderijen dragen hieraan bij door bijvoorbeeld woonoplossingen te bieden waar sociale binding en gezond gedrag centraal staan.

Daarnaast kan een zorgboerderij helpen om gezond voedsel toegankelijker te maken en meer bewustzijn te creëren over voedselproductie. Ook biedt de arbeidsmarkt mogelijkheden voor creatieve oplossingen, zoals flexibele arbeidsvoorwaarden.

Volop kansen én uitdagingen

Volgens Tjitske Ypma van de Federatie Landbouw en Zorg liggen er veel kansen voor zorgboerderijen. Denk aan persoonsgerichte zorg die aansluit op de behoefte van de cliënt. Zorg in het groen krijgt steeds meer aandacht, zowel binnen de agrarische sector als in de zorg.

Zorgboeren die aangesloten zijn bij de Federatie werken volgens een kwaliteitskader en zijn verplicht om een keurmerk te behalen. Dit waarborgt de kwaliteit van de geleverde zorg. Zo wordt bijvoorbeeld gecontroleerd of een zorgboer voldoet aan wettelijke verplichtingen. Wordt hier niet aan voldaan, dan verliest de boerderij het keurmerk én het lidmaatschap van de Federatie.

De zorglandbouw kent ook uitdagingen. Zo zijn administratieve lasten vaak een struikelblok voor ondernemers. Daarnaast zorgen dalende tarieven en late indicatiestellingen voor financiële druk. Veel zorgboeren geven aan dat dit het rendement onder druk zet, vooral omdat zorgzwaarte toeneemt zonder dat vergoedingen hierin meebewegen.

Wat houdt het verdienmodel in?

Zorgboeren zijn sociale ondernemers, die meedenken over zorgvraagstukken zoals intake, preventie en doorstroom. Toch merken ondernemers dat winstgevendheid uitdagender wordt door de stijgende kosten en lagere tarieven. Vooral vervoer is een knelpunt: cliënten komen vaak uit verschillende gemeenten, waardoor het lastig wordt om dit kostendekkend te organiseren.

De administratieve druk is een ander struikelblok. Veel ondernemers worden zorgboer vanuit een passie voor zorg, maar komen uiteindelijk veel tijd achter de computer terecht. De Federatie Landbouw en Zorg lobbyt om onnodige regels te schrappen, maar ook dan blijft administratie een dagelijks terugkerend onderdeel.

Om ondernemers voor te bereiden, biedt de Federatie een oriëntatiecursus aan. Hierin ontdek je onder andere:

• Waarom je een zorgboerderij wilt starten.
• Of je gezin en omgeving achter je plannen staan.
• Wat voor zorg je wilt aanbieden.
• Welke kennis en investeringen nodig zijn.

Aansluiting bij een regionale organisatie is verplicht om lid te worden van de Federatie. Dit lidmaatschap biedt ondersteuning en vergroot je netwerk.

Ondernemer: is er een match?

Als agrarisch ondernemer heb je misschien al jarenlange ervaring in de bedrijfsvoering. Maar een goede zorgondernemer worden, vraagt om meer. Actieve betrokkenheid en ervaring in de zorgsector zijn essentieel. Als je zelf geen zorgachtergrond hebt, kun je externe expertise inschakelen. Naast kennis is ook je motivatie belangrijk. Zorgboerderijen werken vaak met personeel of vrijwilligers, en het aansturen van deze mensen vraagt andere vaardigheden dan het leiden van een agrarisch bedrijf.

Ook gelden er specifieke diploma-eisen voor bepaalde zorgactiviteiten. Denk aan verpleegkundige handelingen waarvoor een BIG-registratie nodig is of een SKJ-registratie (Stichting Kwaliteitsregister Jeugd) voor jeugdhulp. Deze kennis kun je zelf opdoen via opleidingen of inkopen via een samenwerkende zorgorganisatie, zoals een thuiszorginstelling. Een introductiecursus bij de Federatie Landbouw en Zorg kan ook veel verduidelijken.

Daarnaast is het belangrijk om een realistische financiële prognose te maken. Welk type zorg ga je aanbieden? Wie is je doelgroep? Onder welke betaaltitel (bijvoorbeeld WLZ, WMO of Jeugdwet) valt deze zorg? En heb je al een contract met een gemeente of zorgkantoor? Als je cliënten uit meerdere gemeenten wilt bedienen, moet je met elke gemeente afzonderlijk afspraken maken.

Wetgeving: wat moet je regelen?

De overheid wil meer zicht op zorgaanbieders. Vanaf 2025 gelden nieuwe eisen vanuit de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza). Om een zorgboerderij te starten, moet je de volgende stappen doorlopen:

1. Meldplicht: Meld je zorgboerderij uiterlijk drie maanden voor de start bij het CIBG.
2. Vergunning: Heb je meer dan twee zorgverleners in dienst? Dan heb je een toelatingsvergunning nodig.
3. Interne toezichthouder: Bij meer dan tien zorgverleners ben je verplicht een interne toezichthouder aan te stellen.
4. Jaarlijkse verantwoording: Je moet jaarlijks financiële verantwoording afleggen.
5. Kwaliteitssysteem: Zorg voor een kwaliteitssysteem dat voldoet aan de Wtza-eisen.

Daarnaast moet je voldoen aan andere wetgeving, zoals de Omgevingswet, de Wet milieubeheer en het Besluit landbouw milieubeheer.

Financiële situatie: waar moet je op letten?

Een goed ingerichte boekhouding is cruciaal om inzicht te houden in de resultaten van je zorgtak. Dit helpt je ook bij financieringsaanvragen. ABAB adviseert minimaal 20% eigen vermogen als buffer. Bij investeringen wordt daarom een eigen inbreng van minstens 20% gevraagd.

Korwin van Vliet (Rabobank) helpt ondernemers met de financiële voorbereiding. Hij kijkt naar vragen als:

• Is er behoefte aan een zorgtak in jouw regio?
• Hoe regel je vervoer en veiligheid?
• Hoe waarborg je de kwaliteit van de zorg?

Ook benadrukt hij het belang van motivatie: ben je echt gemotiveerd om goede zorg te leveren, of is extra omzet je belangrijkste drijfveer?

Accountants Eric de Gans, Arie Koolen en Urban Luijkx van Alfa en ABAB zien de volgende trends bij zorgboerderijen:

• Zorgmarges (na aftrek van kosten en ondernemersloon) liggen gemiddeld op 9% van de omzet.
• In de zorg kun je BTW niet verrekenen, wat betekent dat deze kosten meegefinancierd moeten worden.
• Voor het vijfde jaar op rij hebben we de referentiecijfers voor de zorglandbouw opgesteld. Uit de cijfers van 2023 blijkt dat de financiële resultaten van het gemiddelde zorglandbouwbedrijf stabiel zijn gebleven ten opzichte van 2022.

Conclusie: is een zorgboerderij iets voor jou?

Een zorgboerderij biedt agrarisch ondernemers een unieke kans om te vernieuwen en maatschappelijke impact te maken. Tegelijkertijd vraagt het om een zorgvuldige voorbereiding, een sterke motivatie en nieuwe vaardigheden. 

Wil je weten of een zorgboerderij past bij jouw bedrijf en ambities? Neem contact op met onze experts – we helpen je graag verder!

Dit artikel is afkomstig van de Rabobank met input van onze collega’s Urban Luijkx en Arie Koolen.